Η οσφυαλγία ή πόνος στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης, αποτελεί ένα μείζον κοινωνικό-οικονομικό πρόβλημα, με χαρακτηριστικά επιδημίας στην σημερινή κοινωνία.
Η οσφυαλγία δεν αποτελεί ένα μονοδιάστατο και μεμονωμένο φυσιολογικό πρόβλημα, αλλά συνήθως συνυπάρχει με άλλους παράγοντες, όπως είναι οι ψυχολογικοί, οι κοινωνικοί και οι σχετικοί με την εργασία. Πιο συγκεκριμένα, ύστερα από μελέτες, έχει βρεθεί πως το άγχος και η κατάθλιψη μπορούν να οδηγήσουν σε χρόνια οσφυαλγία, ενώ το είδος της εργασία και η θέση κατά την διάρκεια της εργασίας (π.χ., χειρονακτική εργασία) μπορούν να καταπονήσουν την οσφύ.
Η χαμηλή οσφυαλγία είναι ένα σύμπτωμα, όμως συχνά αντιμετωπίζεται ως μια διάγνωση με ανάγκη για θεραπεία. Η φυσική εξέταση και η πλήρης λήψη ενός αναλυτικού ιστορικού του ασθενούς είναι ιδιαίτερα σημαντική. Κατά την διάρκεια της φυσικής εξέτασης, θα πρέπει να ελεγχθεί η βάδιση, η στάση, το εύρος της κίνησης στις αρθρώσεις, καθώς επίσης και κάποιες ειδικές δοκιμασίες, όπως η βάδιση στα δάκτυλα των ποδιών, το κάθισμα σταυροπόδι και τέλος η έγερση.
Ειδικές δοκιμασίες που θα πρέπει να εξεταστούν είναι επίσης η άρση τεταμένου σκέλους και σε ορισμένες περιπτώσεις (οσφυο-ισχιαλγίας) όπου τα συμπτώματα εντοπίζονται κατώτερα από την περιοχή του γόνατος θα πρέπει να εξεταστούν και τα αντανακλαστικά.
Κατά την λήψη του ιστορικού θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί καθώς μέσω αυτου θα πρέπει να αποκλειστούν τυχόν ‘κόκκινες’ σημαίες, οι οποίες απαιτούν ειδική και πιο επείγουσα φροντίδα (πχ. Καρκίνος, μόλυνση, κατάγματα, ενδοκοιλιακές παθολογίες κ.α.)
Μέχρι και σήμερα υπάρχει ένας αδρός, ταυτόχρονα όμως και αυθαίρετος διαχωρισμός της οσφυαλγίας, κατατάσσοντας την σε τρείς κατηγορίες, με βάση την διάρκεια των συμπτωμάτων. Οι τρείς κατηγορίες είναι η οξεία, στην οποία τα συμπτώματα διαρκούν μέχρι και για έξι εβδομάδες, η υποξεία, της οποίας τα συμπτώματα διαρκούν από έξι έως και δώδεκα εβδομάδες και τέλος η χρόνια, όπου τα συμπτώματα διαρκούν περισσότερο από δώδεκα εβδομάδες. Τα οξεία και υποξεία είναι τα συχνότερα εμφανιζόμενα, ενώ θα πρέπει εδώ να συμπληρώσουμε πως η χρόνια οσφυαλγία συχνά καθιστά τον ασθενή ‘ανίκανο’ και τον αποθαρρύνει λόγω και του ψυχολογικού αντίκτυπου που έχει.
Θα πρέπει εδώ να σημειώσουμε πως η οσφυαλγία δεν αποτελεί πάθηση που αφορά άτομα μεγάλης ηλικίας ή μόνο εργαζομένους, όπως μέχρι πρόσφατα υποστηριζόταν. Πρόσφατες μελέτες απέδειξαν πως ένα ποσοστό της τάξεως του 50% που πάσχουν από οσφυαλγία εμφάνισαν το πρώτο τους επεισόδιο σε ηλικία 20 ετών και άνω. Θα πρέπει στο σημείο αυτό να αναφέρουμε πως όλες οι περιπτώεις οι ίδιες. Οι διαφορές εμφανίζονται στην επιμονή των συμπτωμάτων, στην βαρύτητα τους, καθώς επίσης και στη λειτουργική ανικανότητα του ασθενή. Τα μυοσκελετικά προβλήματα αποτελούν το πιο συχνό αίτιο εμφάνισης ανικανότητας και ιδιαίτερα το πρόβλημα της οσφυαλγίας καταλαμβάνει τον υψηλότερο δείκτη σ’αυτά.
Για να συνοψίσουμε όμως, θα πρέπει να αναφέρουμε πως η οσφυαλγία επηρεάζεται από κυρίως 3 ιδιαίτερα χαρακτηριστικά:
Α. Στάση : Η παρατεταμένη καθεστηκυία στάση αυξάνει την ενδοδισκική πίεση αυξάνοντας την προδιάθεση για την δημιουργία δισκικής προβολής (κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου).
Β. Ψυχο-κοινωνικοί παράγοντες : Έχει βρεθεί πως αυξημένο άγχος συνεπάγεται και συχνότερη εμφάνιση οσφυαλγίας.
Γ. Εργασία : Αν αναλογιστούμε τις ημερήσιες ώρες τις οποίες περνάμε εκτελώντας την εργασία μας, θα μπορέσουμε εύκολα να κατανοήσουμε πόσο σημαντικό ρόλο παίζει στην δημιουργία ενός μυοσκελετικού προβλήματος όπως είναι η οσφυαλγία. Σε συνδυασμό με κάποιους εξωτερικούς επιβαρυντικούς παράγοντες μπορεί να προκαλέσει την δημιουργία μιας οσφυαλγίας.
Φυσικά υπάρχουν και μη μηχανικής φύσεως αιτιολογίες για την δημιουργία οσφυϊκού πόνου, όπως είναι οι συγγενείς δυσμορφίες (π.χ. ιεροποίηση 5ου οσφυϊκού σπονδύλου, σκολίωση), οι εκφυλιστικές παθήσεις (π.χ. σπονδυλική στένωση), οι μεταβολικές διαταραχές (π.χ. οστεοπόρωση), διάφορες φλεγμονώδεις παθήσεις (πχ. Ρευματοειδής αρθρίτιδα), οι μικροβιακές φλεγμονές (π.χ. χρόνια οστεομυελίτιδα), οι τραυματικές κακώσεις (π.χ. κακώσεις μυών, κατάγματα σπονδύλων), οι όγκοι ( καλοήθεις ή κακοήθεις), από τοξικά αίτια κ.α..
Αντιμετώπιση
Σε κάθε περίπτωση συνίσταται η επικοινωνία με τον ορθοπεδικό ιατρό σας. Οι περισσότεροι ασθενείς αντιμετωπίζονται συντηρητικά για τουλάχιστον δύο εβδομάδες. Συχνά οι γιατροί προτείνουν κάποια φαρμακευτική αγωγή που περιλαμβάνει την χορήγηση αναλγητικών και μυοχαλαρωτικών, καθώς επίσης και την ανάπαυση, τα οποία μπορούν να βοηθήσουν στην ελάττωση των συμπτωμάτων, καθώς επίσης συχνά προτείνεται και η εφαρμογή θερμών επιθεμάτων.
Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε για άλλη μια φορά πως πρώτα ο ασθενής θα πρέπει να αναφερθεί στον ιατρό του και στην συνέχεια αφού κρίνεται αναγκαίο να πραγματοποιηθεί οποιαδήποτε μορφή θεραπείας, είτε αυτή είναι φαρμακευτική, είτε κάποιες φυσικοθεραπείες.
Ο ιατρός θα πρέπει κατά την αξιολόγηση του ασθενή να κάνει λήψη ενός εκτενούς ιστορικού του ασθενούς, αφού πολλές φορές η απάντηση στο αίτιο το οποίο προκάλεσε την οσφυαλγία απαντάται μέσω των διαφόρων ερωτήσεων. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο ασθενής θα πρέπει να εξεταστεί και κλινικά από τον ιατρό, ενώ στις περιπτώσεις που τα συμπτώματα του ασθενή φτάνουν κάτω από το γόνατο (οσφυο-ισχιαλγία) θα πρέπει να εξεταστούν τα αντανακλαστικά και αν εμφανίζεται και μυϊκή αδυναμία ίσως κριθεί αναγκαίο να πραγματοποιηθεί ηλεκτρομυογράφημα για να δούμε σε τι κατάσταση βρίσκεται η ηλεκτρική αγωγιμότητα του νεύρου.
Τα απεικονιστικά μέσα τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι συχνότερα η απλή ακτινογραφία, για τον αποκλεισμό τραυματικών κακώσεων στην σπονδυλική στήλη κ.α. πληροφοριών, καθώς επίσης και η μαγνητική τομογραφία με την οποία μπορεί ο ιατρός να λάβει πληροφορίες και για τα μαλακά μόρια (μύες, συνδέσμους κ.α.) με μεγαλύτερη ευκρίνεια.
Ανάλογα με την βαρύτητα του περιστατικού, ο ιατρός θα κρίνει και το πλάνο το οποίο θα ακολουθηθεί και σε συνεργασία με τον φυσιοθεραπευτή θα πρέπει να σχεδιάσουν ένα πρόγραμμα αποκατάστασης, το οποίο θα έχει ως στόχο την απαλλαγή από τη επώδυνη κατάσταση στην οποία περιπλέκεται ο ασθενής
Σε αρκετές των περιπτώσεων προτείνεται η φυσικοθεραπεία, η οποία έχει ως πρωταρχικό ρόλο την μείωση των συμπτωμάτων, δηλαδή την μείωση του πόνου, της λειτουργικής ανικανότητας, καθώς επίσης και την διόρθωση της στάσης, την μυϊκή χαλάρωση και την ενδυνάμωση των μυών οι οποίοι μπορεί να χρήζουν ενδυνάμωσης.
Η φυσικοθεραπεία που μπορεί να πραγματοποιηθεί μπορεί να περιλαμβάνει είτε την χρήση φυσικών μέσων, όπως υπέρηχο, laser, διαθερμία, παυσίπονα ρεύματα TENS, κινησιομάλαξη κ.α., όπως επίσης και κάποιες τεχνικές οι οποίες είναι πιο εξειδικευμένες για την σπονδυλική στήλη.
Στόχος της χρήσης των φυσικών μέσων είναι κυρίως η μείωση του πόνου, η αύξηση του ρυθμού επούλωσης των ιστών, η αύξηση της αιματικής κυκλοφορίας (υπεραιμία), η αύξηση της ελαστικότητας των θυλακοσυνδεσμικών στοιχείων κ.α..
Όμως πέρα των φυσικών μέσων υπάρχουν και κάποιες τεχνικές, οι οποίες βασίζονται είτε στην μηχανική εξήγηση της δημιουργίας οσφυϊκού πόνου, είτε στο οστικό περιορισμό ο οποίος μπορεί να δημιουργηθεί λόγω της περιορισμένης κινητικότητας των αρθρώσεων ως προς κάποιες κινήσεις, με αποτέλεσμα την δημιουργία πόνου και περιορισμού.
Η μέθοδος της μηχανικής διάγνωσης και θεραπείας (Μέθοδος McKenzie), βασίζεται στην μηχανική ανταπόκριση των συμπτωμάτων. Η διάγνωση βασίζεται σ’ένα έγκυρο και αξιόπιστο ερωτηματολόγιο, το οποίο οδηγεί τον ειδικευμένο φυσικοθεραπευτή στο να καταλήξει στην μηχανικής αιτιολογίας διάγνωση και ύστερα να δώσει μέσο ειδικών κινήσεων ανάταξης στον ασθενή την δυνατότητα της θεραπείας, αλλά και το σημαντικότερο της αυτοθεραπείας, αφού πλέον όταν θα εμφανίζονται τα συμπτώματα, ο ασθενής θα είναι σε θέση να γνωρίζει ποία είναι η κίνηση την οποία μπορεί να εκτελέσει για να μειώσει ή να καταργήσει τα συμπτώματα του/της. Η θεραπεία δια των χειρών (ManualTherapy) είναι μια άλλη μέθοδος η οποία μπορεί να εφαρμοστεί για την επίλυση της οσφυαλγίας. Η λογική της θεραπείας δια των χειρών βασίζεται στην ‘απελευθέρωση’ των περιορισμένων κινήσεων οι οποίες προκαλούν και την επώδυνη κατάσταση. Μέσω ορισμένων κλινικών δοκιμασιών, ο θεραπευτής αισθάνεται τον περιορισμό της κίνησης και στην συνέχεια τοποθετώντας τον ασθενή σε ειδικές θέσεις πραγματοποιεί διάφορους χειρισμούς.
Στόχος όλων αυτών των φυσικών μέσων, καθώς επίσης και των ειδικών θεραπειών οι οποίες χρησιμοποιούνται είναι η μείωση του πόνου και η επιστροφή του ασθενή στις δραστηριότητες χωρίς περιορισμούς.
Τα τελευταία χρόνια, έχουν κάνει την εμφάνιση τους διάφορες τεχνικές ή διάφορα μηχανήματα τα οποία μπορούν ή αναφέρουν πως μπορούν να θεραπεύσουν το πρόβλημα της μέση σας. Μια άλλη θεραπεία η οποία τα τελευταία χρόνια συναντά όλο και μεγαλύτερη απήχηση, είναι ο βελονισμός. Ο βελονισμός αποκτά όλο και μεγαλύτερη απήχηση, μιας και αναφερόμαστε σε μια τεχνική η οποία πυροδοτεί την αυτό-ίαση του οργανισμού μας, μέσω της ενεργοποίησης των διαφόρων υποδοχέων και της παραγωγής ενδορφινών ουσιών. Ο βελονισμός χρησιμοποιείται εδώ και πολλές δεκαετίες στις ανατολικές χώρες, όμως τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχει γίνει αρκετά διαδεδομένος και στις χώρες τις Ευρώπης με όλο και περισσότερους ιατρούς και φυσιοθεραπευτές να μαθαίνουν τις διάφορες τεχνικές εφαρμογής του.
Κλείνοντας θα πρέπει να μας μείνει στο μυαλό πως η οσφυαλγία είναι ένα σύγχρονο πρόβλημα το οποίο συνδυάζοντας τον τρόπο ζωής μας, κάνει όλο και συχνότερη την εμφάνιση του στις νεότερες ηλικίες. Η σωστή και έγκαιρη διάγνωση, καθώς επίσης και η ορθή επιλογή της φυσιοθεραπευτικής αντιμετώπισης αποτελούν το κλειδί της αποκατάστασης του ασθενή. Η λέξη ‘οσφυαλγία’ δεν συνεπάγεται και διάγνωση. Θα πρέπει να διερευνηθούν τα αίτια τα οποία προκαλούν τον οσφυϊκό πόνο, τα οποία μπορεί να οφείλονται σε μυοσκελετικούς παράγοντες, ή μπορεί να οφείλονται σε θυλακοσυνδεσμικούς παράγοντες, ή σε οποιοδήποτε άλλο αιτιολογικό παράγοντα.
MSc, M.D.T., Νικολαΐδης Σαράντης Κων/νος
http://www.physiogen.gr
Αναφορές
Bratton L.R., (1999). Assessment and management of acute low back pain. Am Fam Physician; 60: 2299-308.
DonelsonR., (2005). Διαχείριση του οσφυϊκού πόνου: Η αρχική αξιολόγηση. Ελληνικό Ινστιτούτο McKenzie, 4ος τόμος, 10 τεύχος, 10-13.
LiebensonC., (1996). Rehabilitationofthespine.Lippincott Williams & Wilkins, USA, 235-237.
NackemsonA., (2002). Η θεραπεία της οσφυαλγίας στην εποχή των κλινικών αποδείξεων. (Evidence based medicine). Ελληνικό Ινστιτούτο McKenzie, 1ος τόμος, 4 τεύχος, 11-17.